წელის ტკივილი: პათოლოგია თუ ნორმა? 

ვის არ განუცდია ცხოვრებაში ერთხელ მაინც ტკივილი წელის არეში? მას შეიძლება ჰქონდეს როგორც ერთჯერადი ხასიათი, მაგალითად, ბაღის ნაკვეთზე მუშაობის შემდეგ, ასევე განმეორებადი ან ქრონიკული, სიმძიმის აწევის შედეგად. 

სამეცნიერო საზოგადოების მონაცემების თანახმად, ზურგის ტკივილი ძალიან გავრცელებულია ზრდასრულ მოსახლეობაში და შრომისუუნარობის ყველაზე გავრცელებული მიზეზია მსოფლიოში [1, 2]. სიცოცხლის მანძილზე, ზურგის ტკივილი ადამიანთა უმრავლესობას (85%-მდე) უვითარდება [3]. სწორად შერჩეული თერაპიის პირობებში, ამ უსიამოვნების დავიწყება საშუალოდ 4 კვირიანი მკურნალობის შემდეგ შესაძლებელი იყო. თუმცა, 20-59 წლის ასაკის დაახლოებით ყოველ მეხუთე პაციენტს უვითარდება ზურგის ქრონიკული ტკივილი, ანუ ტკივილი 3 ან მეტი თვის განმავლობაში გრძელდება [4]. ის ყველაზე საგრძნობ ზიანს აყენებს შრომისუნარიანობის დაკარგვის და მნიშვნელოვანი ეკონომიკური დანაკარგების კუთხით,  მკურნალობის ხარჯების და სამსახურის გაცდენით გამოწვეული ხარჯებისა და პროდუქტიულობის დაკარგვის სახით. 

რა არის წელის ტკივილის გამომწვევი მექანიზმი? არის თუ არა ამაში დამნაშავე მხოლოდ ჰიპოდინამია? 

ხერხემლის ქვედა არეში ტკივილის ერთეული ეპიზოდები შეიძლება გამოწვეული იყოს ჰიპოდინამიით, კერძოდ, მჯდომიარე ცხოვრების წესით. საიდუმლო არ არის, რომ ოფისის მუშაკები მთელ დღეს სტატიკურ მდგომარეობაში ატარებენ კომპიუტერთან, სახლში მეტროთი ან მანქანით მიდიან, საღამოს კი არა სპორტულ დარბაზში, არამედ ტელევიზორის წინ სავარძელში ატარებენ. საბჭოთა ფილმებში ასახულია „საწარმოო ვარჯიშის“ ჩატარების ტრადიცია სამუშაო ადგილზე. საწარმოს ყველა თანამშრომელი - დირექტორით დაწყებული უბრალო მბეჭდავით დამთავრებული - გამამხნევებელი მუსიკის თანხლებით მონაწილეობას ღებულობდა ფიზკულტურულ პაუზაში. თანამედროვე ექიმები-ვერტებროლოგები სინანულით აღნიშნავენ, რომ ახლა ასეთი ტრადიცია არ არსებობს, თუმცა არსებობს ოფისები, სადაც თანამშრომლებზე ზრუნავენ: დგამენ ჩოგბურთის მაგიდებს, ტრენაჟორებს ამონტაჟებენ ან თანამშრომლებს ფიტნეს-კლუბის ბარათების საფასურს უხდიან. მაგრამ მსგავსი ოფისები მხოლოდ ერთეულებია. 

და, პირიქით, მჯდომიარე ცხოვრების წესის საპირისპიროდ, დიდ ფიზიკურ დატვირთვას, სააგარაკო ნაკვეთზე მუშაობას, მძიმე ჩანთებს, ფიტნეს-კლუბში არასწორად შერჩეული ვარჯიშების კომპლექსს, ასევე შეუძლია ძლიერი ტკივილის პროვოცირება წელის არეში. 

ტკივილის უროლოგიური და გინეკოლოგიური მიზეზები 

წელის ტკივილი შეიძლება გამოწვეული იყოს არა მხოლოდ ხერხემლის პრობლემებით, არამედ გინეკოლოგიური და უროლოგიური ხასიათის პრობლემებით. უფრო ხშირად, გინეკოლოგიური ტკივილი გავა-წელის მიდამოში შეიძლება იყოს საშვილოსნოს ნაკეცის ან  დანამატების ქრონიკული ანთების სიმპტომი. 

ნუ დაგავიწყდებათ, რომ ტკივილის შეგრძნება წელის არეში შეიძლება იყოს უროლოგიური პრობლემების სიმპტომი. ყრუ ტკივილი ამ ნაწილში დამახასიათებელია მოდუნებულად მიმდინარე პათოლოგიური პროცესებისთვის. ესენია: ქრონიკული პიელონეფრიტი, სიმსივნეები. მწვავე ტკივილი შეიძლება გამოვლინდეს შარდ-კენჭოვანი დაავადების შემთხვევაში ურეტერის ობსტრუქციით (დაცობა) თანხლებისას, მწვავე ნეფრიტის დროს.  

ხერხემლის პათოლოგიები 

თუმცა, სამედიცინო სტატისტიკის თანახმად, წელის ტკივილის ჩივილების 80%-ზე მეტი პირდაპირ უკავშირდება ზურგის კუნთოვან-საიოგე აპარატის დარღვევებს და ხერხემლის პათოლოგიას - ოსტეოქონდროზი, რევმატიზმი, რადიკულიტი, ლუმბაგო, ნევრალგია. 

გაუვარჯიშებელი კუნთების გადატვირთვას (მაგალითად, აგარაკზე მუშაობისას), მკვეთრ (მოუმზადებელ) მოძრაობებს, გადაჭარბებულ ფიზიკურ დატვირთვებს შეუძლია მიკროტრავმების გამოწვევა ზურგის, კუნთებისა და მათი შემაერთებელი ქსოვილის გარსებში (ფასციებში). ამასთან, ჩნდება მწვავე ტკივილი წელის არეში (ერთ მხარეს). დაზიანებული კუნთი დაძაბულია, მასში ისახება ლოკალური მტკივნეული სიმკვრივეები. ეს არის ე.წ. მიოფასციური სინდრომი - ხშირი პრობლემა, რომელიც, ამავდროულად, კარგად ექვემდებარება მკურნალობას. 

ოსტეოქონდროზი - ზურგის კიდევ ერთი ხშირი პრობლემაა. დღესდღეობით, ის მნიშვნელოვნად „გაახალგაზრდავდა“, და თუ ადრე ეს დიაგნოზი ხანდაზმულებთან ასოცირდებოდა, ახლა ოსტეოქონდროზის დიაგნოზს 30 წლის ასაკშიც სვამენ! ახლა არა მხოლოდ მოხუცი ბებიები იხვევენ „ძაღლის ბეწვის“ მოსახვევებსა და ქამრებს, უკვე ახალგაზრდებიც დგანან აფთიაქის რიგებში „ზურგის“ პრეპარატების საყიდლად. წამლების ასორტიმენტი უზარმაზარია, მაგრამ როგორ გავაკეთოთ სწორი არჩევანი და არ მივაყენოთ ზიანი ორგანიზმს? 

რა თქმა უნდა, აუცილებლად უნდა მიმართოთ ექიმს, რომელიც დაადგენს ზურგის ტკივილების მიზეზს და გამოგიწერთ მკურნალობის სქემას. არ მიმართოთ თვითმკურნალობას. თუ ტკივილი დაკავშირებულია ხერხემლის პათოლოგიასთან, გამოცდილი ექიმი გაგიშვებთ რენტგენოლოგიურ დიაგნოსტიკაზე ან წელის მიდამოს მრტ-ზე. გამოკვლევის შედეგების საფუძველზე, იგი გამოწერს ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატებს, დანიშნავს ფიზიოთერაპიას, სამკურნალო ფიზიკულტურას, მოგცემთ რჩევებს, თუ რომელი საქმიანობა უნდა შეიზღუდოს, გაგაგზავნით მასაჟზე ან მანუალურ თერაპიაზე. 

როგორც წესი, ეფექტურია არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების მიღება, რომლებიც უზრუნველყოფენ გამოხატულ ანთების საწინააღმდეგო და ტკივილგამაყუჩებელ ეფექტს. თუმცა, ამ პრეპარატებს ბევრი გვერდითი მოვლენები და უკუჩვენებები აქვს, ამიტომ მათ მაქსიმალური სიფრთხილით უნდა მიუდგეთ. არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების მიღება მოითხოვს ექიმის კონსულტაციას, მათ შორის მათი გამოყენებისთვის უკუჩვენებების არსებობის გამორიცხვას.  

სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ არანაკლებ ეფექტურია ამ შემთხვევაში ლოკალური თერაპია არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების გამოყენებით, ანუ გარე საშუალებებით - გელები, კრემები და მალამოები, რომლებიც მოქმედებს მხოლოდ მტკივნეულ მიდამოზე, და არა მთლიანად ორგანიზმზე. 

კისრისა და მხრების ტკივილის კიდევ ერთი სტრატეგიაა: არანაკლებ ეფექტური, მაგრამ ამავე დროს უსაფრთხო კომბინირებული სამკურნალწამლო პრეპარატები არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების გარეშე, რომლებსაც აქვს გამახურებელი ეფექტი. როგორც წესი, ასეთი პრეპარატები აუმჯობესებენ კუნთების კვებას და სისხლის მიწოდებას, ხსნიან სპაზმს და აქვთ ტკივილგამაყუჩებელი მოქმედება. 

თუ თქვენ წელი გტკივათ, ვერ იხრებით, ვერ ატარებთ მხარზე გადაკიდებულ ჩანთას, გიჭირთ დიდხანს ჯდომა და დგომა, გთხოვთ, მიმართოთ ექიმს, რადგან ბანალური ზურგის ტკივილი შეიძლება იყოს ორგანიზმში სერიოზული პრობლემების მანიშნებელი. რაც უფრო ადრე დაიწყებთ მკურნალობას, მით უკეთეს შედეგს მიიღებთ. 

1. Global burden of disease study c. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990-2013: a systematic analysis for the global burden of disease study 2013. Lancet. 2015; 386(9995): 743-800. Doi: 10.1016/s0140-6736(15)60692-4. 

2. Hartvigsen j., hancock m.j., kongsted a., louw q., ferreira m.l., genevay s., hoy d., karpinen j., pransky g., sieper j., smeets r.j., underwood m., lancet low back pain series working group. What low back pain is and why we need to pay attention. Lancet. 2018; 391(10137): 2356-67. Doi: 10.1016/s0140-6736(18)30480-x. 

3. Schmidt c., raspe h., pfingsten m., hesenbring m., bastel h.d., eich w., kohlmann t.  Back pain in the german adult population. Spine. 2007; 37(18): 2005-11. Doi: 10.1097/brs.0b013e318133fad8. 

4. Meucci r.d., fassa a.g., faria n.m. prevalence of chronic low back pain: systematic review. Rev saude publica. 2015; 49: 1. Doi: 10.1590/s0034-8910.2015049005874.